دستگاه تست قند خون

دستگاه تست قند خون  چیست؟

دستگاه تست میزان قند خون یا گلوکومتر (Glucometer)  یک وسیله‌ی پزشکی است که برای تعیین غلظت تقریبی میزان گلوکز در خون (Blood Glucose Level) به کار می‌رود. کمتر بودن میزان قند خون از مقدار استاندارد باعث هیپوگلیسیمی می‌شود که عوارضی مانند: احساس ضعف یا گرسنگی، رنگ‌پریدگی، عرق سرد، تپش قلب، سرگیجه، گیجی، خواب‌آلودگی دارد و در صورتی که به این علائم توجه نشود و عوارض ادامه پیدا کند، می-تواند نهایتاً باعث بیهوشی و حتی مرگ شود. بیشتر بودن میزان قند خون از مقدار استاندارد هم می‌تواند منجر به بیماری هیپرگلیسمی شود که نوع حاد آن دیابت یا بیماری قند نامیده می‌شود. اگر این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند.

به همین خاطر کنترل میزان قند خون توسط پزشک و یا افراد بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است.

ویژگی‌های یک دستگاه اندازه‌گیری تست خون خوب

• ‌استفاده از نوارهای تست دارای آنزیم گلوکزاکسیداز (GOD)

استفاده از نوارهای تست دارای آنزیم‌هایی مانند آنزیم گلوکز دهیدروژناز (GDH–PQQ)از سال 2008 ممنوع است. این آنزیم توانایی تشخیص گلوکز و قندهای دیگر مانند مالتوز، گزیلوز و گالاکتوز را ندارد و می‌تواند میزان قند خون را بسیار بیشتر از میزان واقعی نشان دهد. برای دقت بالا در نتیجه آزمایش توصیه می‌شود از نوارهای حاوی آنزیم گلوکزاکسیداز (GOD) که دارای تائیدیه وزارت بهداشت و درمان هستند استفاده شود.

• ‌‌مجهز به سیستم کنترل حجم خون (BVC)

در دستگاه‌هایی که مجهز به این ویژگی هستند، در صورتی که مقدار خون برای انجام تست کمتر از مقدار مناسب باشند، دستگاه پیغام خطا می‌دهد و عدد اشتباه بر روی دستگاه ظاهر نمی‌شود.

• ‌‌میزان کم خون مورد نیاز برای انجام تست

میزان خون مورد نیاز برای انجام تست در دستگاه‌های موجود در بازار (میکرولیتر 5-0.3) متفاوت است. هرچه نمونه خون مورد نیاز مقدار کمتر باشد، فرد در هنگام نمونه‌گیری درد کمتری احساس می‌کند.

• ‌‌اندازه‌گیری از نقاط مختلف

برخی از دستگاه‌ها این امکان را می‌دهند که برای انجام تست قند خون به جز سر انگشتان از نقاط دیگر بدن مانند ساعد و بازوها هم استفاده کرد. این ویژگی برای افرادی که در طول روز باید چندین مرتبه میزان قند خون خود را بسنجند کارآمد است.

• ‌‌داشتن حافظه و صفحه نمایش

به منظور تنظیم برنامه‌ی درمانی مناسب هر فرد به میانگین دوره‌ای میزان قند خون او نیاز است. به همین خاطر دستگاه‌هایی برای ضبط میزان قند خون از حافظه برخوردار هستند، امکان این محاسبات را برای فرد بیمار آسان‌تر می‌کنند.

• ‌‌سرعت اندازه‌گیری

سرعت اندازه‌گیری و نمایش نتیجه در دستگاه‌های موجود در بازار از 5 ثانیه تا 60 ثانیه متفاوت است. به طور طبیعی هرچه این زمان کوتاه‌تر باشد، مناسب‌تر است.

• ‌‌کد گذاری

برخی از دستگاه‌ها نیازمند وارد کردن یک کد قبل از انجام نمونه‌گیری هستند. این کدها بر روی بسته‌ی حاوی نوارها درج شده است. پس از وارد کردن کد، دستگاه تنظیم شده و نتیجه‌ی نمونه‌گیری را نشان می‌دهد. اما در نسل جدید دستگاه‌ها احتیاج به وارد کردن کد به صورت دستی نیست. استفاده از دستگاه‌هایی که نیاز به وارد کردن کد دارند برای افراد سالمند و کسانی که دچار افت قند خون شده‌اند دشوار است.

• ‌‌قابلیت اتصال به کامپیوتر

بررسی و تحلیل نتایج حاصل از اندازه‌گیری میزان قند خون در زمان‌ها و روزهای متفاوت می‌تواند به پزشکان در تجویز داروی مناسب برای بیمار و همینطور تسهیل روند بهبودی او کمک کند.

• ‌‌اصالت دستگاه

در هنگام خرید به هولوگرام وزارت بهداشت و درمان بر روی بسته‌بندی دستگاه حتما توجه کنید.

نحوه اندازه‌گیری میزان قند خون

میزان قند موجود در خون توسط دستگاه به دو روش سنجیده می‌شود.

1. روش فتومتری یا استفاده از بازتاب نور: طی این فرآیند، گلوکز در طی یک واکنش آنزیمی در خون پرتوهایی رنگی و با طول موج مشخص از خود بازتاب می‌دهد. این پرتوها توسط دستگاه دریافت شده و با استفاده از یک منبع نور که در داخل دستگاه قرار دارد میزان قند خون خوانده می‌شود. هرچه میزان گلوکز موجود در نمونه بیشتر باشد، رنگ بیشتری تولید می‌شود و نوار نور بیشتری جذب می‌کند و در نهایت نور کمتری منعکس ‌می‌شود و میتوان نتیجه گرفت که میزان قند خون بالاتر است.
2. روش الکتروشیمیایی یا استفاده از واکنش شیمیایی: در روش الکتروشیمیایی هم مانند روش فتومتری از واکنش آنزیمی با گلوکز استفاده می‌شود با این تفاوت که با استفاده از الکترون‌های تولید شده در طی واکنش میزان قند خون خوانده می‌شود. هرچه میزان گلوکز خون بیشتر باشد، الکترون بیشتری تولید می‌شود و می‌توان نتیجه گرفت که میزان قند خون بالا است.

در روش فتومتری باید به این نکته توجه داشت که هنگام انجام آزمایش لنز دستگاه باید کاملا تمیز باشد در غیر اینصورت در نتایج حاصله امکان خطا وجود دارد. در روش الکتروشیمیایی چون وابستگی به نور وجود ندارد امکان خطاهای ناشی از تمیز نبودن دستگاه هم بسیار کم است.

چگونه در خانه از دستگاه تست قند خون استفاده کنیم؟

ابتدا دستگاه‌ را روشن کنید. سپس قلم لانست را یک‌بار تا انتها بکشید تا بتواند به درون انگشت شلیک شود. حال نوار اندازه‌گیری را درون دستگاه قرار دهید و قلم لانست را بر روی کناره‌های انگشت خود وارد کنید. به این نکته توجه داشته باشید که برای دقت بالاتر در نتیجه تست، در هر بار انجام آزمایش از یکی از انگشتان خود استفاده کنید. سپس قطره خون خارج شده از نوک انگشت را روی نوار قرار دهید و آن را درون دستگاه بگذارید. کمی صبر کنید. نتیجه بر روی نمایشگر دستگاه نشان داده می‌شود. سپس نوار تست را دور بیاندازید و سوزن درون قلم لانست را تعویض کنید.

نکات نوار آزمایش دستگاه تست خون

سطح نوارهای آزمایش حاوی مواد شیمیایی است و فقط یک‌بار قابل مصرف است و باید بعد از مصرف دور انداخته شود. همچنین برخی از نوارها از جنس پلاستیک هستند و باید از یک محلول آنزیمی به نام گلوکتراکسیاز بر روی قطره‌ی خون قرار گرفته بر روی نوار یک قطره چکانده شود تا واکنش آنزیمی به درستی انجام شود. برخی از دستگاه‌ها به جای نوار کاغذی از دیسک پلاستیکی استفاده می‌کنند که راحت‌تر بوده و امکان استفاده‌ی طولانی مدت را به فرد می‌دهد.

انواع دستگاه قند خون

• ‌‌مانیتور پیوسته گلوکز (CGM): دستگاه مانیتور پیوسته گلوکز از یک حسگر بسیار کوچک که در زیر پوست قرار می‌گیرد استفاده می‌کند. و می‌تواند هر چند دقیقه یک‌بار میزان قند خون را اندازه بگیرد. برخی از این دستگاه‌ها از یک گیرنده استفاده می‌کنند و به طور مداوم میزان قند خون را بر روی آن به نمایش می‌گذارند و در صورت افزایش یا کاهش آن به فرد بیمار اطلاع می‌دهند. اما برخی دیگر نیاز دارند که فرد گیرنده را نزدیک سنسور قرار دهد و میزان قند خون را بررسی کند. این وسیله برای افرادی که مبتلا به دیابت نوع اول هستند و در درمان خود از انسولین استفاده می‌کنند بسیار کارآمد و مناسب است.

• ‌‌خانگی نواری: از نوار لانست استفاده می‌شود. در این روش مقدار خون مورد نیاز برای انجام تست را بر روی نوار قرار داده و آن را درون دستگاه می‌گذارند. پس از چند ثانیه دستگاه میزان قند خون فرد را بر روی نمایشگر نشان می‌دهد.
• ‌‌بدون نوار: این دستگاه برای کودکان مبتلا به دیابت بهترین گزینه است زیرا نیازی به خون‌گیری ندارد و بدون نوار و از طریق سنسور قند خون را حتی تا هشت ساعت قبل به درستی نشان می‌دهد. این دستگاه‌ها ضد آب هستند و میتوان از آن‌ها در استخر و حمام هم استفاده کرد.
• ‌‌مچی: این دستگاه مانند ساعت به مچ دست بسته می‌شود و بدون درد و سوزش و بدون نیاز به خون‌گیری میزان قند خون را اندازه می‌گیرد. همچنین در صورت کاهش یا افزایش قند خون به فرد بیمار هشدار می-دهد و او را آگاه می‌کند.

میزان قند خون مطلوب برای افراد مبتلا به دیابت

• ‌‌قند خون ناشتا: 70 تا 130 میلی‌گرم در دسی لیتر (3/9 تا 7/2 میلی‌مول بر لیتر)
• ‌‌قند خون پس از وعده غذایی: کمتر از 180 میلی‌گرم در دسی لیتر (10 میلی‌مول بر لیتر)
• ‌‌قند خون 2 ساعت پس از صرف غذا: کمتر از 140 میلی‌گرم در دسی لیتر (7/8 میلی‌مول بر لیتر)
• ‌‌قند خون 2 ساعت بعد از صرف غذا در فرد عادی باید کمتر از 120 میلی‌گرم در دسی لیتر (6/6 میلی‌مول بر لیتر) باشد، اما میزان مناسب برای بیماران دیابتی این است که این قند خون به کمتر از 140 میلی‌گرم در دسی لیتر برسد. (7/8 میلی‌مول بر لیتر)

چگونه خطاهای دستگاه تست قند خون را کاهش دهیم؟

• ‌‌قبل از انجام تست دست‌ها را به خوبی بشویید و خشک کنید. آلودگی‌های موجود بر روی سطح پوست می‌تواند باعث خطای دستگاه شود.
• ‌‌سوزن دستگاه را  به جای وسط انگشت، به کناره‌های آن وارد کنید.
• ‌‌تاریخ مصرف نوار را بررسی کنید و از سالم بودن آن اطمینان حاصل کنید.
• ‌‌از تمیز بودن لنز دستگاه‌هایی که از روش فتومتری استفاده می‌کنند اطمینان حاصل کنید.
• ‌‌از فشار دادن انگشت برای جمع کردن خون خودداری کنید چرا که این کار باعث تغییر میزان قند خون می‌شود. به جای آن 1 تا 2 دقیقه انگشتان خود را در حالت آویزان نگه دارید تا خون به آرامی در آن‌ها جمع شود.
• ‌‌در ساعات مختلف میزان قند خون را بررسی کنید. به طور مثال: صبح پیش از صبحانه، پیش از ناهار، پیش از شام، دو ساعت پس از هر یک از وعده‌های غذایی و یا پیش از خوابیدن. به صورت گردشی زمان تست میزان قند خون را در روزهای مختلف تغیر دهید.